Katika maadhimisho ya miaka 60 ya Uhuru wa Tanganyika, Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania mwaka 2021 iliwatambua na kuwapongeza walipakodi wakubwa kwa mchango wao mkubwa katika ukuaji wa uchumi wa taifa kupitia ulipaji kodi. Hafla ya utoaji tuzo kwa walipakodi hawa ilifanyika visiwani Zanzibar, ambapo Rais wa Serikali ya Mapinduzi ya Zanzibar, Mheshimiwa Dr. Hussein Ali Mwinyi, alikabidhi tuzo hizo wakati wa Kongamano la Uwekezaji.
Kongamano hilo lililofanyika mjini Unguja, liliwaleta pamoja wadau wa sekta mbalimbali, ikiwemo serikali, wafanyabiashara, wawekezaji, na taasisi za kimataifa. Tuzo hizo zilikuwa na lengo la kuhamasisha ulipaji kodi kwa hiari na kwa wakati, huku zikitoa heshima kwa makampuni yaliyofanya vizuri katika suala la ulipaji wa kodi.
Kampuni Zinazoongoza Kwa Ulipaji Kodi Tanzania Bara
Katika orodha ya walipakodi wakubwa wa Tanzania Bara, kuna makampuni ambayo yameonekana kuchangia kiasi kikubwa cha kodi kwa taifa, hivyo kuchaguliwa kupewa tuzo maalum.
Jedwali lifuatalo linaonyesha makampuni hayo:
| Na. | Kampuni | Kiasi cha Kodi (Tsh Bilioni) |
|---|---|---|
| 1 | Tanzania Breweries Limited | 422 |
| 2 | Geita Gold Mining | 338 |
| 3 | NMB Bank | 252 |
1. Tanzania Breweries Limited (TBL)
Kampuni ya Tanzania Breweries Limited (TBL) imekuwa ikiongoza kwa kulipa kodi kubwa zaidi Tanzania Bara. Hii ni kutokana na uzalishaji wake mkubwa wa vinywaji kama bia, na soko lake kubwa ndani na nje ya nchi. Kiasi cha kodi ilicholipa ni Tsh bilioni 422, kiasi ambacho kinaiwezesha serikali kufanikisha miradi mbalimbali ya maendeleo kama vile ujenzi wa miundombinu na utoaji wa huduma bora za kijamii.
2. Geita Gold Mining (GGM)
Geita Gold Mining ni kampuni ya uchimbaji wa madini, hasa dhahabu, ambayo imechangia pakubwa katika pato la taifa kupitia ulipaji wa kodi. GGM ililipa kodi ya Tsh bilioni 338, ambayo ni sehemu kubwa ya mapato ya serikali yatokanayo na sekta ya madini. Kampuni hii pia imekuwa ikitoa ajira kwa maelfu ya Watanzania, hivyo kuchangia ustawi wa jamii.
3. NMB Bank
NMB Bank ni mojawapo ya mabenki makubwa nchini Tanzania, inayotoa huduma mbalimbali za kifedha kwa wananchi na makampuni. Benki hii ilichangia Tsh bilioni 252 katika ulipaji wa kodi, na kufanya kuwa miongoni mwa walipakodi wakubwa zaidi nchini. Mchango wa sekta ya fedha, hususan NMB, ni muhimu sana kwa uchumi wa taifa kwani inasaidia kurahisisha mzunguko wa fedha na mikopo kwa ajili ya maendeleo.
Kampuni Zinazoongoza Zanzibar
Kwa upande wa Zanzibar, makampuni yaliyopewa tuzo kwa kuwa walipakodi wakubwa ni Azam Marine na Z Hotel Limited. Haya ni makampuni yanayojihusisha na huduma za usafiri na hoteli, mtawalia.
Jedwali lifuatalo linaonyesha makampuni hayo:
| Na. | Kampuni | Kiasi cha Kodi (Tsh Milioni) |
|---|---|---|
| 1 | Azam Marine | 930 |
| 2 | Z Hotel Limited | 436 |
1. Azam Marine
Azam Marine ni kampuni inayotoa huduma za usafiri wa baharini kati ya Tanzania Bara na Zanzibar. Kampuni hii imekuwa ikitoa mchango mkubwa katika kukuza sekta ya utalii na biashara kati ya pande hizo mbili za nchi. Kodi iliyoilipwa na Azam Marine ni Tsh milioni 930, na mchango huu unaiwezesha Zanzibar kuendelea kutoa huduma bora kwa wananchi wake.
2. Z Hotel Limited
Z Hotel Limited ni hoteli maarufu katika visiwa vya Zanzibar inayowahudumia watalii kutoka mataifa mbalimbali duniani. Sekta ya utalii inachukua nafasi muhimu sana katika uchumi wa Zanzibar, na mchango wa Z Hotel Limited kupitia ulipaji wa kodi wa Tsh milioni 436 ni wa kupongezwa.
Mchango wa Kodi kwa Taifa
Kodi inayokusanywa kutoka kwa walipakodi hawa wakubwa na makampuni mengine, inasaidia kwa kiasi kikubwa katika utekelezaji wa miradi ya maendeleo kama vile ujenzi wa miundombinu ya barabara, shule, hospitali, na huduma nyingine za kijamii. Kodi ni chanzo kikubwa cha mapato kwa serikali, hivyo walipakodi wakubwa wanaheshimiwa kwa mchango wao.
Naye Kamishna Mkuu wa Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA), Bw. Alphayo Kidata, aliwapongeza walipakodi wote waliotambuliwa na kupewa tuzo, na akaongeza kuwa TRA inathamini sana mchango wa makampuni na taasisi zinazolipakodi kwa wakati. Kamishna Kidata alieleza kuwa lengo kuu la tuzo hizi ni kuchochea ulipaji wa kodi kwa hiari na kwa wakati ili kuongeza mapato ya serikali.
Kamishna wa walipakodi wakubwa wa TRA naye aliongeza kuwa, serikali kupitia mamlaka hiyo imeamua kuwatambua walipakodi hawa wakubwa ili kutoa hamasa kwa walipakodi wengine waweze kulipa kodi kwa hiari. “Ulipoaji kodi ni muhimu kwa maendeleo ya nchi, na kupitia tuzo hizi tunawatia moyo walipakodi kuendelea kuchangia kwa namna bora zaidi,” alisema.
Hamasa ya Ulipaji Kodi
Kamishna wa walipakodi wakubwa, alieleza kuwa utamaduni wa kutoa tuzo kwa walipakodi umekuwepo kwa muda mrefu, na kila mwaka makampuni yanayotimiza vigezo vilivyowekwa na TRA hutambuliwa na kupewa heshima hii. Mchakato huu una lengo la kukuza utamaduni wa ulipaji kodi kwa hiari na kuhakikisha kwamba serikali inapata mapato ya kutosha kuendesha shughuli zake kwa ufanisi.
Kamishna huyo aliwataka wafanyabiashara wote nchini kufuata nyayo za walipakodi wakubwa waliotambuliwa, na kujitahidi kulipa kodi kwa wakati. Aliongeza kuwa ulipaji kodi kwa hiari siyo tu unachangia maendeleo ya taifa, bali pia unatoa fursa kwa wafanyabiashara kujenga sifa nzuri na heshima ndani ya jamii.
Ulipa kodi ni jukumu la kila mfanyabiashara na raia. Makampuni yaliyotambuliwa kama walipakodi wakubwa yanaonyesha mfano bora wa jinsi biashara inavyoweza kushirikiana na serikali katika kujenga taifa imara. Mchango wao katika ukuaji wa uchumi wa taifa ni wa thamani kubwa, na tuzo walizopata ni ishara ya kutambua kazi zao nzuri.
Kwa upande wa serikali, ni wazi kwamba jitihada za kuhamasisha ulipaji wa kodi zimezaa matunda. Serikali inaendelea kutekeleza mipango yake ya maendeleo, huku ikiwekeza katika miundombinu, elimu, afya, na sekta nyingine muhimu kwa ustawi wa wananchi. Ni jukumu la kila mmoja kuhakikisha anatimiza wajibu wake wa kulipa kodi ili kufanikisha maendeleo ya Tanzania.
Makala nyingine: